Historia muzeum

Inicjatywa stworzenia muzeum narodziła się już w latach 20. XX wieku. Myśl gromadzenia, przechowywania i eksponowania pamiątek przeszłości była konsekwencją bardzo modnego prądu kulturowego, jakim był ruch regionalistyczny, który ogarnął Europę pod koniec XIX wieku. Na początku XX stulecia prasa odnotowuje, iż w mieście Żywcu organizuje się muzeum. Pierwszą inicjatywę stworzenia prawdziwego zbioru podjął, w roku 1925, Tadeusz Charlewski-Dyrektor Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Żywcu.
Marzenia T. Charlewskiego zaczęły realizować jego uczennice, zrzeszone w Kole Krajoznawczym, powstałym w 1926 roku, prowadzonym przez siostry Zajączkowskie - Maria i Ludmiła. Panny seminarzystki w przeciągu kilku lat zgromadziły pokaźną kolekcję starych przedmiotów, głównie o charakterze etnograficznym. Uczennice wykonywały również prace rysunkowe - szkice, rysunki inwentaryzacyjne zabytków, elementów mieszczańskiego i góralskiego stroju (prace seminarzystek zachowały się w zbiorach muzeum). W roku 1934 w budynku seminarium (obecnie Gimnazjum nr 2 w Żywcu ul. Zielona 2) zorganizowały swoją pierwszą wystawę, której urządzeniem zajął się profesor Michał Jeziorski oraz uczennice - Jadwiga Stankiewicz i Kazimiera Bielewicz. Na wystawie zaprezentowano: mieszczański strój żywiecki, strój góralski, nadania królewskie dla miasta i przywileje, "Dziejopis Żywiecki" Andrzeja Komonieckiego, luźne przedmioty typuetnograficznego oraz kolekcję ptaków i ssakówŻywiecczyzny. Seminarium zlikwidowano w roku 1936, zebrane zbiory przekazano Sekcji Miłośników Żywiecczyzny przy Kole TSL w Żywcu. Jeszcze w tym samym roku, do życia zostało powołane Muzeum Ziemi Żywieckiej. Pierwszym dyrektorem został polonista Michał Jeziorski, który pełnił tę funkcję do 1939 r. Pierwsza ekspozycja miała miejsce w budynku dawnego seminarium przy ulicy Zielonej. W roku 1938 muzeum zostało członkiem Związku Muzeów w Polsce. W tym samym roku zbiory przeniesiono donowego lokalu, którymieścił się na Rynku(róg ulicy Komonieckiego i Rynku, obecnie Rynek 1). Wystawy w nowym budynku przygotował mgr Tadeusz Szczygielski (pracownik UJ), któremu do pomocy zostali przydzieleni uczniowie Miejskiego Koedukacyjnego Gimnazjum Kupieckiego w Żywcu - Jan Bajtlik i Mieczysław Jeziorski. Działalność muzeum przed wybuchem wojny nie ograniczała się jedynie do zbierania, gromadzenia i przechowywania obiektów. Placówka była ośrodkiem badań naukowych, popularyzacji wiedzy o przeszłości i kulturze regionu. Należy wspomnieć o prowadzonych wykopaliskach archeologicznych na górze Grójec w latach 1937-1938. Cały materiał archeologiczny, pochodzący z wykopalisk, został przekazany do zbiorów muzeum i częściowo eksponowany na wystawach stałych. Rozwój żywieckiego muzeum przerwał wybuch II wojny światowej. Zbiory muzealne przejęły władze niemieckie. W roku 1941 okupanci wywieźli najcenniejsze eksponaty sztuki sakralnej: gotycką rzeźbę drewnianą "Święta Anna Samotrzecia" z około 1380 roku, gotycki obraz temperowy "Opłakiwanie" z około 1450 roku oraz renesansowy obraz temperowy -"Wskrzeszenie Łazarza" z około 1560 roku, usunięto cały dział archeologiczny. W czasie wojny ucierpiały także zbiory etnograficzne, przyrodnicze oraz kolekcja tradycyjnych ubiorów mieszczan żywieckich. Okres wojny przetrwały najcenniejsze przywileje i dokumenty miejskie, w tym "Dziejopis Żywiecki", przechowywał je Marceli Korzeniowski.

Z wojny nie powrócił już pierwszy dyrektor - Michał Jeziorski. Powojenna reaktywacja placówki nastąpiła zaraz po wyzwoleniu miasta, w kwietniu 1945 roku. Nowym kierownikiem został artysta malarz Jan Studencki, który pełnił tę funkcję prawie 30 lat. Pierwsza ekspozycja została urządzona już w roku 1946 w starym budynku, następnie zbiory przeniesiono do Starego Zamku. Nadzór nad muzeum przejęło Muzeum Narodowe w Krakowie. Placówka otrzymała nowy lokal przy ulicy Kościuszki 5 - tzw. Siejbę, jeden z najstarszych budynków w mieście. Nowe miejsce wymagało jednak kapitalnego remontu (prawie 10 lat). Latem 1960 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowych wystaw stałych i czasowych w odremontowanym budynku Siejby. W roku 1972 kierownikiem a następnie dyrektorem zostaje etnograf - mgr Magdalena Meres. W tym czasie muzeum organizowało liczne pokonkursowe wystawy sztuki ludowej, spotkania z twórcami ludowymi. W latach 1983 - 1990 wznowiono wykopaliska archeologiczne na Grójcu.

Od roku 1990 organem założycielskim muzeum została Rada Miejska w Żywcu.

W latach 1991 - 1995 funkcję dyrektora muzeum pełnił slawista - mgr Jan Gołąb. W tym czasie placówka przejęła remont Starego Zamku. W roku 1992 otwarto wystawę "Sztuka Sakralna Żywiecczyzny" w Starym Zamku. Kilka lat później zaprezentowano wystawę "Historia i tradycja miasta Żywca". W Siejbie nadal eksponowano wystawy: etnograficzną i przyrodniczą. W latach 1996 - 1999 funkcję dyrektora pełnili: etnograf - mgr Barbara Rosiek, archeolog -mgr Wojciech Błasiak oraz historyk - mgr Krystyna Kolstrung-Grajny.

W roku 1999 dyrektorem zostaje historyk - mgr Anna Tuleja, która pełni tę funkcję do dnia dzisiejszego. W tym samym roku placówka przyjęła nazwę Muzeum Miejskie w Żywcu.

W roku 2005 muzeum otrzymało nową siedzibę - Stary Zamek.