„Żywiecka Habsburżanka. W 100. rocznicę urodzin Marii Krystyny Habsburg”
Wystawa prezentuje postać żywieckiej Habsburżanki – naszej Marii Krystyny Habsburg (1923-2012).
Maria Krystyna Immaculata Elżbieta Renata Alicja Gabriela Habsburg. Córka Karola Olbrachta i Alicji Ankarcrony. Wnuczka Karola Stefana i Marii Teresy – polskich Habsburgów.
Córka chrzestna królowej Hiszpanii - Marii Krystyny; pretendentka na tron Anglii; Dama Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego; Honorowa Obywatelka Miasta Żywca, wielka patriotka, nasza księżna!
Maria Krystyna urodziła się w Żywcu dnia 8 grudnia 1923 roku. Dzieciństwo i młodość spędziła w Nowym Zamku. Wraz z rodzeństwem – Karolem Stefanem, Olbrachtem Maksymilianem, Renatą oraz Kazimierzem Badenim wychowywała się na dworze żywieckim, gdzie polski język, kultura, tradycje i zwyczaje były pieczołowicie pielęgnowane.
Dziadkowie Marii Krystyny jako pierwsi z Habsburgów pod koniec XIX stulecia zdecydowali się zamieszkać na stałe w Żywcu. Dziadek - Karol Stefan, właściciel dóbr żywieckich, admirał floty austriackiej oraz kandydat na króla polskiego przyjął obywatelstwo polskie z całą rodziną w 1921 roku.
Wybuch II wojny światowej zmienił życie polskich Habsburgów. Rodzice Marii Krystyny, Alicja wspomagająca miejscową partyzantkę oraz ojciec – Karol Olbracht pułkownik Wojska Polskiego nie wyrzekli się Polski i nie podpisali Volksliste. Utracili cały majątek. Maria Krystyna w chwili wybuchu wojny miała 16 lat. Okupację spędziła w areszcie domowym w Żywcu, następnie w Wiśle. Pracowała także jako pomoc lekarska w klinice okulistycznej w Austrii. Po 1945 roku w Wiedniu rozpoczęła studia medyczne, później przebywała w Szwecji, aż w końcu powróciła do Polski. Żywiecki majątek został upaństwowiony, stąd rodzina Habsburgów przebywała w Krakowie. Maria Krystyna wraz z siostrą i matką ponownie opuściły kraj w 1951 r. i wyjechały na pogrzeb Karola Olbrachta do Szwecji. Właśnie tam rozpoczęła prace jako sekretarka. W roku 1954 wyjechała do Szwajcarii i w Davos mieszkała ponad 40 lat.
W roku 1992 w sali lustrzanej Nowego Zamku odbyła się wielka, dziś już historyczna uroczystość. Gośćmi byli żywieccy Habsburgowie – Maria Krystyna, Renata, Karol Stefan i ojciec Joachim Badeni. I właśnie wtedy otrzymali Honorowe Obywatelstwo Miasta Żywca.
Rok 1993 był także szczególny dla naszej księżnej. W Davos Maria Krystyna otrzymała paszport III Rzeczypospolitej. To była ważna i wzruszająca chwila. Księżna obywatelstwa polskiego został pozbawiona najpierw 1939 roku, ponownie w Szwecji po wojnie. Była azylantką z paszportem bezpaństwowca.
Dnia 2 września roku 2001 w Żywcu miało miejsce uroczyste przekazanie kluczy do apartamentów, mieszczących się w Pałacu Habsburgów, księżnej Marii Krystynie Habsburg przez władze miejskie i powiatowe.
Powrót do ojczyzny, do Polski i do rodzinnego miasta Żywca był największym marzeniem naszej księżnej.
Maria Krystyna przekazała kolekcję obrazów oraz rodzinne pamiątki do zbiorów żywieckiego muzeum. Uczestniczyła we wszystkich ważnych świętach państwowych, miejskich, kulturalnych i religijnych. Chętnie opowiadała rodzinną historię, dzieliła się wspomnieniami z mieszkańcami oraz turystami. Regularnie spotykała się z przedszkolakami i uczniami. Prowadziła działalność charytatywną. W Nowym Zamku przyjmowała gości z całego świata: prezydentów, ambasadorów, znanych ludzi kultury, sztuki, sportu, biznesu, przedstawicieli dawnych arystokratycznych rodzin i oczywiście media. Została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Była wspaniałą ambasadorką miasta Żywca, Żywiecczyzny i naszego kraju.
Arcyksiężna Maria Krystyna Habsburg zmarła 2 października w Żywcu w wieku 88 lat. Zgodnie z ostatnią wolą, spoczęła w krypcie rodzinnej Habsburgów w żywieckiej konkatedrze, blisko swoich dziadków – Karola Stefana, Marii Teresy i braciszka Olbrusia. Pogrzeb odbył się dnia 11 października.
Jestem szczęśliwa, że dane mi było doczekać wolności kraju ojczystego i że nic nie splamiło honoru polskich Habsburgów żywieckich. (Maria Krystyna Habsburg)
Na wystawie zaprezentowane zostały liczne pamiątki naszej księżnej - księgozbiór, porcelana czy fragmenty garderoby. Unikalne zdjęcia, pocztówki, korespondencja wzbogacają historię i losy życia Marii Krystyny. Warto zwrócić uwagę na wybrane dokumenty księżnej z jej archiwum np. Błogosławieństwo od Ojca Świętego Jana Pawła II (2003), poświadczenie zameldowania (31.08.2001) czy zaświadczenie o prawa do głosowania (28.05.2009). Na wystawie nie zabrakło także dziejów i pamiątek najbliższej jej rodziny, dziadków, rodziców, rodzeństwa, matki chrzestnej. Uwagę przykuwają obrazy autorstwa Marii Teresy (babcia księżnej), przedstawiające kwiaty, przyrodę oraz miniatury – portrety żywieckich Habsburgów autorstwa Marii Dąbrowskiej (dar Renaty Habsburg). Po raz pierwszy będzie można zobaczyć książkę autorstwa Alicji Habsburg (matka Marii Krystyny) „Księżna Partyzant”, wydaną w 1974 r. w Szwecji. Szczególnym eksponatem jest „Dziejopis Żywiecki” Andrzeja Komonieckiego. W manuskrypcie, w dniu pogrzebu księżnej, dnia 11 października 2012 r., została sporządzona notatka, pod którą złożyła podpisy najbliższa rodzina Marii Krystyny Habsburg – Renata Habsburg (siostra), Maria Christina Habsburg (córka brata Karola Stefana), Isabel de Zulueta Habsburg Lorena (córka Renaty), Eduardo de Zulueta y Dato (mąż Renaty), Carlos Eduardo de Zuluetay Habsburg Lorena (syn Renaty).
Wystawa będzie czynna do końca grudnia 2023 roku.
opr. Dorota Firlej, kurator wystawy „Żywiecka Habsburżanka. W 100. rocznicę urodzin księżnej Marii Krystyny Habsburg”, Muzeum Miejskie w Żywcu
aranżacja plastyczna – Bożena Formas-Mądry, Muzeum Miejskie w Żywcu
konsultacje historyczne – Katarzyna Jaworska, Muzeum Miejskie w Żywcu
FR
